Fårö to niewielka – licząca zaledwie 113 km2 bałtycka wyspa położona u północnych wybrzeży Gotlandii. Jej krajobraz tworzą charakterystyczne wapienne skały przeplatane zaroślami, łąkami i wrzosowiskami. Do dziś stoją tu tradycyjne domy z krzyżami na bielonych wapnem dachach. Ta niepozorna, ale pełna uroku wyspa stała się miejscem kultowym dla miłośników filmu - miejscem które wybrał Ingmar Bergman.

Wyspa Fårö  - miejsce, gdzie rosły poziomki

Wyspa, której nie tknął czas i nieprzystający do swoich czasów reżyser pasowali do siebie idealnie. Ingmar Bergman osiedlił się na odludnej Fårö w 1976 roku i mieszkał tam przez ostatnich 40 lat życia.

Mówił, że gdy pojawił się na wyspie po raz pierwszy, poczuł, że odnalazł prawdziwy dom. Wybrał to miejsce ze względu na inspirujące widoki, które okazały się idealne do zdjęć plenerowych. Nadmorskie przenikliwe światło, szare, pochmurne niebo i złowieszczo wyglądające skały, tworzyły niezapomniany klimat wielu filmowych scen. Przeplatały się w takich filmach jak: „Persona”, „Jak w zwierciadle”, czy „Tam, gdzie rosną poziomki”.

W latach ’80, gdy Bergman podjął decyzję o wycofaniu się ze świata filmu, wyspa stała się jego pustelnią. W prywatnym kinie, zrobionym ze starej mleczarni, Bergman zgromadził swoją kolekcję 4,5 tysiąca filmów, z których codziennie wybierał jeden na osobisty seans. Tutaj też zgodnie z ostatnią wolą geniusz kina został pochowany.

Filmy Bergmana - dzika przyroda i demoniczne Szwedki

Bergman, jak nikt inny potrafił pokazać specyficzny urok szwedzkich krajobrazów. W dzikiej, nieposkromionej przestrzeni rozgrywał dramaty filmowych postaci. Przyroda pełniła funkcję nie tylko tła, ale przede wszystkim metafory stanów wewnętrznych bohaterów. W „Wakacjach z Moniką” żywiołowość natury obrazuje namiętność kochanków. Natomiast w „Siódmej pieczęci” surowe nadmorskie pejzaże symbolizują pustkę, samotność i rozpacz.

Dzięki takim zabiegom udało się Bergmanowi przemycić do masowej wyobraźni filozoficzne tematy. Prowokował, stawiał pytania dotyczące śmierci, samotności, sensu życia. Dzięki jego filmom w powszechnych wyobrażeniach zaistniał również obraz Szwecji. Międzynarodowy wizerunek szwedzkości opiera się z jednej strony na micie swobodnego stylu życia, wyzwolonych, zmysłowych blondynek, a z drugiej kojarzy się z mrocznym usposobieniem i chłodem emocjonalnym.

Ulubione aktorki reżysera – Harriet Andersson, Ingrid Thulin, czy Liv Ullmann odgrywały, pełne chłodu, ironii i perwersyjnej żądzy role femme fatale. Tak sugestywnie oddziaływały na wyobraźnię widzów, że w powszechnej wyobraźni utrwalił się stereotyp demonicznej Szwedki.

Życie prywatne Ingmara Bergmana na szklanym ekranie

Szwecja w filmach Bergmana to kraj prywatny, widziany z perspektywy twórcy i opisany na podstawie jego doświadczeń. Twórczość Bergmana można określić jako formę autobiografii. Sam artysta mówił, że artystyczna ekspresja pozwoliła mu uniknąć szaleństwa. W scenariuszach pisał o sobie w sposób dosłowny i szczery. Niejednokrotnie poruszał wstydliwe i trudne wątki z dzieciństwa, opisywał burzliwe relacje z rodzicami, załamania nerwowe i małżeńskie perypetie.

W filmie dokumentalnym „Bergman i wyspa Fårö”, w rozmowie z Marie Nyreröd, artysta opowiadał o demonach dzieciństwa i trudnych relacjach z ojcem. Surowe wychowanie w purytańskiej atmosferze, religijne obsesje i lęki odbiły się piętnem na całym jego życiu i twórczości. Bergman, który obnażał swoje wnętrze w filmach, był zarazem człowiekiem zamkniętym i powściągliwym. Dlatego właśnie zaszył się w swojej samotni na Fårö.

X muza na wyspie Fårö

Woody Allen nazwał Bergmana  „prawdopodobnie największym artystą filmowym, uwzględniając wszystkich od czasu wynalezienia kamery filmowej”. Na całym świecie coraz częściej pokazywane są filmy Bergmana w ramach specjalnie organizowanych przeglądów. Tymczasem Fårö stała się miejscem spotkań fanów jego twórczości. Od czterech lat, w lipcu, na wyspie obchodzony jest Tydzień Bergmana. Podczas spotkań z najbliższymi współpracownikami reżysera odbywają się dyskusje, wykłady i pokazy filmów. W tym roku impreza przyciągnęła rekordową liczbę zainteresowanych.

W przyszłości ma tu powstać Centrum Twórczości Ingmara Bergmana. Wyspa pozostanie magnesem przyciągającym miłośników kina z całego świata. Tym bardziej, że za życia reżysera miejsce jego zamieszkania było pilnie strzeżone. Mieszkańcy wyspy nigdy wcześniej nie zdradzali obcym, która z dróg prowadzi do sławnej samotni.

--> O innej gwieździe kina  związanej ze Skandynawią przeczytasz tu: Greta Garbo, nierozwikłana zagadka XX wieku

Ingmar Bergman – szwedzki reżyser filmowy i teatralny, dramaturg i scenarzysta. Urodził się 14 lipca 1918 roku w Uppsali. Światowy rozgłos przyniosły mu arcydzieła Siódma Pieczęć i Tam, gdzie rosną poziomki. Trzykrotny laureat Oscara dla filmu obcojęzycznego. Zdobywca wielu prestiżowych nagród artystycznych.

Joanna Barszczewska