Skandynawskie przysłowia, które inspirują

Przysłowia wywodzą się z tradycji ludowej i są obecne w kulturze krajów od pokoleń. Można w nich znaleźć mądrości i wskazówki, a wielu z nich używa się w języku codziennym. Wśród często powtarzanych polskich przysłów znajdziemy między innymi ciekawość to pierwszy stopień do piekła, czas leczy ranyalbo stara miłość nie rdzewieje. A jakie przysłowia są popularne w językach skandynawskich i czy mają one swoje polskie odpowiedniki?

Przysłowia szwedzkie

Jedno z najpopularniejszych przysłów w Skandynawii głosi, że nie ma złej pogody, są tylko złe ubrania (szw. Det finns inget dåligt väder, bara dåliga kläder). Ta fraza powinna się zadomowić również w Polsce, zwłaszcza wśród osób, które narzekają na zimę. Szwedzi mają w zanadrzu znacznie więcej ciekawych, a niekiedy nieco kontrowersyjnych przysłów. Oto kilka z nich:

• Jeśli chcesz powiedzieć, że wszystko jest w porządku, możesz użyć jednego z dwóch przysłów. Det är ingen ko på isen dosłownie oznacza, że „nie ma krowy na lodzie”, a Ingen fara på taket! – „nie ma zagrożenia na dachu”.
• Szwedzi mają swoje określenie na naszą „cichą wodę”. Po szwedzku mówi się, że „w najspokojniejszych wodach pływają najgrubsze ryby” (I de lugnaste vattnen går de fulaste fiskarna).
• W skandynawskim odpowiedniku naszego „o wilku mowa” występują – jakżeby inaczej – trolle. När man talar om trollen så står de i farstun oznacza, że „kiedy mówi się o trollach, stają one w przedsionku”.
• Jednym z najpiękniejszych szwedzkich przysłów jest Även solen har sina fläckar, co oznacza, że nikt nie jest idealny i „nawet słońce ma swoje plamy”.
• Warto również kierować się powiedzeniem Man ser inte skogen för alla träd i pamiętać, że „nie widzi się lasu przez wszystkie drzewa”. Możemy to interpretować w taki sposób, że zbyt intensywne skupienie się na detalach przesłania nam cały obraz.
• Szwedzi słyną również z przysłów z… czterema literami w roli głównej. Smaken är som baken, delad znaczy tyle, co „gust jest jak tyłek, podzielony”, czyli „o gustach się nie dyskutuje”. Ta konkretna część ciała występuje też w powiedzeniu Finns det hjärterum finns det stjärterum – „jeśli jest miejsce na serce, jest miejsce na tyłek”, czyli „dla chcącego nic trudnego”.
• Kiedy w Szwecji leje jak z cebra, mówi się, że „deszcz stoi jak włócznie we wzgórzu” (Regnet står som spön i backen).
• Jeśli ktoś ma „nie po kolei w głowie”, to w Szwecji ma „krasnoludki na strychu” (Han har tomtar på loftet).
• We wszystkich językach skandynawskich występuje też przysłowie „lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu”, tyle że w Szwecji mówi się, że „lepszy ptak w dłoni niż dziesięć w lesie” (Bättre en fågel i handen än tio i skogen).

-> Czy to prawda, że Skandynawowie są najszczęśliwsi na świecie? Przeczytaj: Skandynawia – tu mieszka szczęście <-

Przysłowia norweskie

Norwegowie też twierdzą, że nie ma złej pogody, są tylko złe ubrania. Po norwesku powiemy Det finnes ikke dårlig vær, bare dårlige klær! Jak na miłośników spędzania czasu na świeżym powietrzu przystało, niezwykle popularne w Norwegii jest także powiedzenie Ut på tur, aldri sur, które oznacza, że będąc na wycieczce, zawsze ma się dobry humor. Co ciekawe, wiele norweskich przysłów ma polskie odpowiedniki.

• Wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej – Borte bra, men hjemme best lub Øst, vest, hjemme best.
• Nie chwal dnia przed zachodem słońca – Pris ikke dagen før solen går ned.
• Każdy jest mądry po szkodzie – Etterpå er hvermann klok (polski odpowiednik: Mądry Polak po szkodzie).
• Nieszczęścia chodzą parami – En ulykke kommer sjelden alene (dosł. Nieszczęście rzadko przychodzi w pojedynkę).
• O wilku mowa, a wilk tu – Når man snakker om solen, så skinner den (dosł. Kiedy mowa o słońcu, wtedy świeci).
• Lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu – Det er bedre med en fugl i hånda enn ti på taket (dosł. Lepszy jeden ptak w dłoni niż dziesięć na dachu).
• Nie ma ryby bez ości i człowieka bez wad – Det er ingen fisk uten bein og ingen mann uten men.
• Gdzie kucharek sześć, tam nie ma co jeść – Jo flere kokker, dess mere søl (dosł. Im więcej kucharzy, tym więcej bałaganu).
• Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu – Alle veier fører til Rom.
• Wszystko w swoim czasie – Alt i sin tid.
• Nie wszystko złoto, co się świeci – Det er ikke gull alt som glimrer.
• Prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie – Når fattigdommen går inn døren, flyr kjærligheten ut vinduet (dosł. Gdy bieda wchodzi drzwiami, miłość wlatuje przez okno).

W norweskim, podobnie jak w szwedzkim, również występuje słynne przysłowie o guście, który jest jak tyłek – podzielony (nor. Smaker er som baken, den er delt).

Przysłowia duńskie

Widać duże podobieństwo między wszystkimi przysłowiami skandynawskimi, zwłaszcza norweskimi i duńskimi. Również Duńczycy twierdzą, że nie ma czegoś takiego jak zła pogoda, są jedynie nieodpowiednie ubrania. Wyrażają to, mówiąc Der findes ikke dårligt vejr, der findes kun forkert påklædning.

• Niebezpieczny jest ten, kto nie ma nic do stracenia – Farlig er den, som intet har at miste.
• Kto pierwszy, ten lepszy – Den der kommer først til mølle, får først malet (dosł. Kto pierwszy przychodzi do młyna, temu najpierw zmielą mąkę).
• Gdzie kucharek sześć, tam nie ma co jeść – For mange kokke fordærver maden (dosł. Zbyt wielu kucharzy psuje posiłek).
• Lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu – En fugl i hånden er bedre end ti på taget (dosł. Lepszy jeden ptak w dłoni niż dziesięć na dachu).
• O wilku mowa, a wilk tu – Når man taler om solen, skinner den (dosł. Gdy mówisz o słońcu, ono świeci).
• Czego oczy nie widzą, tego sercu nie żal – Hvad du ikke ved af, har du ikke ondt af (dosł. To, czego nie wiesz, cię nie zaboli).
• Lepiej późno niż wcale – Bedre sent end aldrig.
• Nie ma róży bez kolców – Ingen roser uden torne.
• Nie ma dymu bez ognia – Der går ikke røg af en brand uden ild.
• Głodny wilk poluje najlepiej – Sulten ulv jager bedst.
• Prawdę usłyszysz od dzieci i ludzi pijanych – Fra børn og fulde folk skal man høre sandheden.
• Ze starego żelaza powstaje nowa broń – Af gammelt jern smedes nye våben.

Choć Duńczycy słyną z hygge, które polega między innymi na wspólnym spędzaniu czasu z bliskimi, nie warto nadużywać ich gościnności. W języku duńskim funkcjonuje powiem powiedzenie Det er med sovende gæster som med fisk, de stinker på tredjedagen, czyli „Z gośćmi zostającymi na noc jest jak z rybami, zaczynają śmierdzieć na trzeci dzień”.

-> A gdy mowa o hygge, warto przeczytać: Nisser, glögg i hygge, czyli jarmarki po kopenhasku <-